W.G. Sebald en Duitsland – Een bedevaart naar Wertach, Sonthofen en Ostenrode
In een van de zuidelijkste stukjes Duitsland ligt dicht tegen de Oostenrijkse grens het plaatsje Wertach, dat in de literatuurgeschiedenis is beland als het dorp waar in 1944 de schrijver W.G. Sebald geboren werd. In 1987, schrijft hij in zijn prozadebuut Duizelingen, bezocht hij W., ‘waar ik sinds mijn kindertijd niet meer was geweest’.
Wat was dat voor een plek, die voor dit – half fictieve – ‘W.’ model heeft gestaan? En wat betekende het om aan het eind van de oorlog in het afgelegen Alpenland geboren te worden, als zoon van een Wehrmacht-officier?
Reinjan Mulder bezocht Sebald vijf jaar voor zijn dood in Engeland, en trok in mei 2024, tachtig jaar na zijn geboorte, naar de Beierse Allgäu, op zoek naar Sebalds geboortehuis, de scholen uit zijn jeugd en de oorsprong van zijn ongewone schrijverschap.
Waarom bleef niet alleen Sebald altijd met zijn Duitse afkomst worstelen, maar Duitsland omgekeerd ook met de inmiddels wereldberoemde W.G. Sebald?
Door Reinjan Mulder
‘U komt toch volgende keer ook naar Sonthofen?’ Na afloop van de jaarvergadering van de Deutsche Sebald Gesellschaft in Marbach vraagt de vicevoorzitter me om nu ook eens naar de stad te komen waar W.G. Sebald op school heeft gezeten, en waar nu geregeld bijeenkomsten plaatsvinden ter ere van wat Duitslands bekendste schrijver van de vorige eeuw zou zijn. Winfried Georg Sebald zoals hij voluit heette, woonde van zijn achtste tot de tijd dat hij in Freiburg germanistiek ging studeren in Sonthofen, in een eenvoudig appartement op eenhoog, vlak bij waar tot 1948 de spoorlijn uit Ulm eindigde.
Am alten Bahnhof heet het daar nog steeds. Nummer 3a. Dat station is allang verdwenen en ook aan de vroegere scholier die zich hier door zijn vrienden ‘Sebe’ liet noemen, herinnert niets meer. Voor het huis staat een grijze damesfiets en op eenhoog wonen nu een zekere Plähn en Lorenz.
Maar het vriendelijke Alpenstadje is inmiddels trots genoeg op de beroemde schrijver om het in 2019 opgerichte Deutsche Sebald-genootschap royaal te ondersteunen, zodat er een literaire ‘Sebald-prijs’ kon komen, van 10.000 euro, waarvoor dit jaar maar liefst 522 schrijvers een – geanonimiseerde – tekst inzonden. En omdat de schrijver op 18 mei 2024 tachtig geworden zou zijn, mocht er die maand in het luxueuze Allgäu Stern Hotel van Sonthofen een gratis toegankelijke conferentie georganiseerd worden over ‘natuur, verantwoordelijkheid en vernietiging’, thema’s die Sebald levenslang hebben gefascineerd.[1] Voorafgaand aan die conferentie werd in de moderne Stadthausgalerie een tentoonstelling over Sebalds Sonthofen in de jaren vijftig geopend, met oude foto’s en krantenknipsels, en met tekeningen en schilderijen van Jan Peter Tripp, een nog altijd levende schoolvriend van Sebald.[2]
(meer…)