Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

De Grunberg-plankjes in de boekenkast (fragment)

Door Reinjan Mulder
In mijn quarantaine heb ik de afgelopen weken, goddank, nog een paar duizend boeken binnen handbereik gehad, die ik geen van alle missen kan, maar mocht ik onverhoopt aangestoken worden, en naar een zorginstelling gaan, dan weet ik inmiddels wat ik mee wil nemen:

Tien boeken die mij gevormd hebben:
1. Samuel Beckett, Molloy, Bezige Bij, 1963, dat me in de vertaling van Jacoba van Velde op mijn 16de leerde wat literatuur is;
2. L.F. Céline, Reis naar het einde van de nacht, Van Oorschot, 1968, dat me dank zij Em. Kummer als student leerde wat stijl is;
3. Remco Campert, Bij hoog en bij laag, Bezige Bij, 1965 (1959), dat me liet zien wat poëzie vermag;
4. Graham Swift, Last orders, Picador, 1996, dat me liet inzien wat de Engelsman bezielt;
5. W.G. Sebald, Die Ringen des Saturn, Eichborn, 1995, dat de dunne grens tussen non-fictie en fictie verkent;
6. F.B. Hotz, Dood weermiddel, Arbeiderspers, 1996, dat me de bijzondere wereld van de dingen liet beseffen;
7. Hans-Maarten van den Brink, Over het water, Meulenhoff, 1998, dat me de begeestering door het roeien bijbracht;
8.Oek de Jong, Pier en Oceaan, Augustus, 2012, dat me liet zien wat opgroeien in de provincie is;
9. J.B. Charles, Van het kleine koude front, Bezige Bij, 1962, dat me leerde hoe goed criminologen polemiseren kunnen;
10. Margriet de Moor, Eerst grijs dan wit dan blauw, Contact, 1991, dat me na 25 jaar opnieuw leerde lezen.

Met Carolijn Visser de wereld rond, samenstelling en inleiding Reinjan Mulder

Tien boeken die ik zelf mocht (helpen) vormen:
1. Marek van der Jagt, De geschiedenis van mijn kaalheid, De Geus, 2000, dat een nieuwe Arnon Grunberg liet zien;
2. Vamba Sherif, Het land van de vaders, De Geus, 1999, dat Afrika zijn eigen Aenaeis gaf;
3. Kader Abdolah, Spijkerschrift, De Geus, 2000, dat de essentie van de migratie verbeeldt;
4. Sana Valiulina, Didar & Faroek, Meulenhoff, 2006, dat mij leerde hoe (auto)biografie literatuur wordt;
5. Thomas Heerma van Voss, Verdwenen boeken, Babel & Voss, zomer 2020, de opvolger van Onzichtbare boeken, over tien jaar Babel & Voss;
6. Sandra van Beek, De grote illusie, De Geus, 2000, dat in het echtpaar Waller de romantiek van de vroegere kunstjournalistiek eert;
7. Henna Goudzand, Hele dagen in de regen, De Geus, 2004, dat de tragiek van de dekolonisatie toont;
8. Elizabeth Nobel, Land van zal, Meulenhoff, 2006, dat het bestuurlijk dilemma van het kolonialisme verbeeldt;
9. Carolijn Visser, De hele wereld, Meulenhoff, 2003, dat een autobiografie in 49 reisverhalen werd;
10. Reinjan Mulder, Zwavelwater, Boom, 2019, dat

(meer…)

Schliersee 1998. Reinjan Mulder ontmoet Arnon Grunberg alias Marek van der Jagt. Foto Claire Weeda – Bijzondere Collecties / Allard Pierson Museum

Twintig jaar geleden werd literair Nederland opgeschrikt door een opvallende, nieuwe schrijver die in één klap tot de voorste linies wist door te dringen: Marek van der Jagt. In het jubileumboek van De Geus (2008) beschreef Anneloes Timmerije hoe Arnon Grunberg en Reinjan Mulder in alle stilte hun geruchtmakende coup hadden voorbreid. Hier volgt haar tekst:
Door Anneloes Timmerije
‘Wie kent deze man?’ kopte het dagblad BN/De Stem in september 2000. De krant loofde een prijs uit aan degene die literatuurminnend Nederland het verlossende antwoord kon bezorgen. Maar de kans dat iemand de jongeling met het non-descripte gezicht zou herkennen, was miniem. Bovendien was de Amerikaan die zijn gezicht had geleend voor deze gelegenheid niet degene die wij wilden leren kennen – maar dat wist toen nog niemand. Wat lezers, en uitgevers, en krantenredacties wilden weten was: Wie is Marek van der Jagt?
`De manier waarop we De geschiedenis van mijn kaalheidin de markt hebben gezet, was een schoolvoorbeeld van hoe je een veelbelovende debutant pusht’, zegt Reinjan Mulder nu. `Alleen gaat dat meestal helemaal mis. Maar deze keer lukte alles, alles.’
Reinjan Mulder kende Arnon Grunberg al lang voor hij in maart 1998 van de krantenwereld overstapte naar uitgeverij De Geus. Hij kende de schrijver ook al voor die schrijver werd. Het moet rond 1992 zijn geweest dat Mulder, destijds literatuurredacteur van NRC Handelsblad, een persbericht aantrof over een nieuw opgerichte uitgeverij, genaamd Kasimir. De missie van de nieuwe uitgever was in het oog springend: `niet-arische literatuur’. Redacteur Lucas Ligtenberg werd erop uitgestuurd om de onbekende jonge uitgever te interviewen en zo leerde de redactie Arnon Grunberg kennen. Als uitgever. Later vroeg Mulder zijn medewerker Chris van Esterik nog een paginagroot stuk – de opening van het Cultureel Supplement – over een van Kasimirs eerste uitgaven te schrijven, een boek van Manès Sperber. Tijdens Vers voor de Pers vroeg Reinjan Mulder aan Grunberg of deze publiciteit nog iets voor de verkoop van het boek had gedaan. Die bleek verdubbeld: van zeventig naar honderddertig exemplaren.
`Dat schiep een band’, zegt Mulder.
Zijn tweede ontmoeting met Grunberg vond plaats (meer…)

Zwarte schuur in Ovezande (Zeeland), die mogelijk model heeft gestaan voor Zwarte schuur. Foto © Herman Doeleman, 2020

Door Reinjan Mulder
Zwarte schuur, de prachtige, kloeke roman van Oek de Jong die eind vorig jaar op bijna alle eindejaarslijstjes terechtkwam, ziet er in mijn boekenkast uit als twee boeken. Rechts een opvallend, kleurig boek, met korte, blauwe penseelstrepen op de rug, en links een wat dunner en somberder werk, met een egaal zwarte rug waarop rode en blauwe kapitalen zijn uitgespaard: OEK DE JONG ZWARTE SCHUUR.
De symboliek van het boekontwerp van Tessa van der Waals laat aan duidelijkheid weinig te raden over. Behalve een boek over een kunstschilder – zijn portret staat ten voeten uit op de voorkant, met onder zijn arm een klein schilderij – is Zwarte schuureen boek vol duisternis, een roman over schuld, over de diepere gronden die de op het oog zo levenslustige schilder van de voorkant naar beneden trekken, de ondergang tegemoet. Haal je het boek uit de kast en leg je het op tafel, dan lijkt de schilder op een zwarte steen te liggen, opgebaard boven een graf.
De plot van het boek, als je dat zo kunt noemen, staat al op de binnenflap, dus ik  verklap geen geheim als ik zeg dat die zwarte achterkant van De Jongs hoofdpersoon alles te maken heeft met de ‘misdaad’ die hij op zijn 14^debeging. Of je het dan nog wel een misdaad mag noemen, op die leeftijd, laat ik graag de rechtsgeleerden over die de schrijver volgens zijn ‘Verantwoording’ heeft geraadpleegd, maar het was (meer…)

Voorjaar 1945, het verzet plakt in de Lekstraat illegale bulletins aan. Foto van Carl Hulscher, op 15-1-2020 gekozen als een van de beste 25 foto’s van de oorlog in Noord Holland.

Door Reinjan Mulder
Het eerste verjaarscadeau dat ik me herinner, was een aap. Een slappe, stoffen aap in een clownspak, die mijn oma en opa Hulscher uit Amsterdam meebrachten. Een jaar of twee later kreeg ik van mijn opa en oma Mulder een zware, opwinbare Märklintrein, met veel ijzeren rails, wissels en een voetbrug. Die beide kado’s heb ik mijn leven lang gekoesterd, maar niet veel later kwamen ook de eerste boeken. Gouden boekjes eerst, en al snel daarna verantwoorde kinderboeken van mijn Amsterdamse grootouders, een KrisKras-omnibus, Wiplala, Het verloren koffertje, en als ze van mijn Geldermalsense vriendjes kwamen Prisma-pockets. Op de Markt bij boekhandel Hoogstaden werden die verkocht voor 1,25, wat in die tijd het geijkte cadeau-bedrag was voor vriendjes van de Openbare Lagere School B. Rond mijn twaalfde had ik het enerverende De laatste reis van de Nightwatch gekregen, over een zeiltocht met een gammel, klein jacht over de atlantische oceaan, en Vijftig dagen oerwoud, over twee jongens die zonder eten de jungle introkken en zich vijftig dagen lang in leven hielden met bessen, paddenstoelen en knollen, en zelfs hun kauwgompje tegen een klapperboom plakten ze voor ze het bos ingingen, en het duurde niet lang of daar kwamen rond mijn veertiende de geliefde Biggles-boeken bij, vol wilde avonturen van de sympathieke, Britse oorlogsvlieger James Bigglesworth.

Piet Mulder, Reinjan, 11 januari 1956

Ook al die boeken, een steeds langere rij naast mij bed, moeten mij hebben gevormd hebben tot wie ik ben, iemand die er graag op uittrekt, op avontuur, totdat ik op mijn verjaardag een pakje uit de speelgoedwinkel kreeg, waarin een zelf af te bouwen modelvliegtuig bleek te zitten.
Dat was andere koek. Een modelvliegtuig, met alles erop en eraan, dat kenden wij thuis nog niet.
Ook dat moet mij behoorlijk hebben gevormd tot wie ik ben, maar op een andere manier dan de aap, de trein, en de Prisma-pockets. Uren lang zat ik het eerstvolgende weekend met Velpon de vele plastic onderdelen aan elkaar te lijmen, nadat ik ze voorzichtig van het dikke staafje plastic had losgewrikt waaraan ze vastzaten. En ja hoor, aan het eind van de zondagmiddag had ik een volledig, zelfgebouwd propellervliegtuigje in mijn handen, dat op een voetje op de plank boven het opklapbed in mijn kamer kwam te staan, alsof het daar voor het slapen gaan heel laag (meer…)

Door onze mediaredactie
UPDATE 31-12-19. Op de top-tien met meest gelezen artikelen op Das Zahngold van de afgelopen 10 jaar was de recensie van Cynthia Mc Leods roman Hoe duur was de suiker over de slaverij in Suriname in 2019 de grootste stijger. Haar nog altijd actuele boek kwam begin dit jaar binnen op de top-tien en steeg binnene een jaar naar de 5de plaats, direct achter de veel gelezen necrologie van Nanne Tepper en het Engelse stuk over de Betuwse schilder Piet Mulder (1919-2001) die in 2019 zijn 100ste geboortejaar had, en nog voor het artikel over de al even Betuwse plaatsvervangend leider van het nationaal-socialistische schildersgilde Jan van Anrooij en de necrologie van Joost Zwagerman, Maar ook deze laatste stukken werden dit jaar aanzienlijk vaker opgevraagd, het aantal door Google geregistreerde lezers nam daar ten opzichte van 2018 met 20% (Tepper), 32% (Piet Mulder), 66% (Van Anrooy) en 12% (Zwagerman) toe.
Omdat er in 2019 van redacteur Reinjan Mulder twee bewerkelijke boeken uitkwamen, verschenen er minder nieuwe stukken op Das Zahngold dan in eerdere jaren. Het totale aantal bezoekers bleef daardoor achter bij 2018, en zeker bij topjaar 2017. In 2019 telde Google Analytics 18.092 pageviews, bijna een kwart minder dan in 2018, vooral dank zij de veel gelezen oudere stukken.
Daar stond tegenover dat de gemiddelde leestijd, een indicatie voor de aandacht waarmee stukken gelezen worden, nog behoorlijk steeg: met 16%, zodat er in totale aandacht niet veel teruggang optrad. Minder lezers lazen ook in 2019 weer langer, en waarschijnlijk ook meer.

Reinjan Mulder, Doeschka Meijsing in Laag Keppel, 1975.

Onder de veel gelezen reportages en artikelen op Das Zahngold deden zich, afgezien van de recensie van Hoe duur was de suiker, weinig spectaculaire veranderingen voor. Meest gelezen was in 2019, net als in 2018, de necrologie uit 2012 van schrijfster Doeschka Meijsing, met een piek na het TV interview met Maxim Februari, gevolgd door het nog altijd veel bezochte heftige gesprek met Connie Palmen na de dood van Ischa Meijer, dat op enige afstand werd gevolgd door de necrologie van de in 2017 gestorven etser Jan Montijn, de hoofdfiguur van D.A. Kooiman’s veelgelezen roman Montyn. Het aantal lezers van deze laatste stukken, zoals geregistreerd door Google, lag in 2019 echter lager dan in het voorafgaande jaar: geen van deze drie kwam nu bij Google Analytics boven de duizend lezers en alleen van de Montijn-necrologie steeg het aantal geregistreerde lezers nog licht, met 6%, van 359 naar 376, net iets vaker dan één keer per dag.
Na Cynthia Mc Leod deden zich de grootste stijgingen voor bij een tweede stuk over de NSB-schilder Jan van Anrooij (+66%), waarin de resultaten van een gemeentelijke onderzoek bij het Nationaal Archief naar hem worden vermeld, bij het stuk over de dit jaar 75 jaar geleden geboren Duitse schrijver W.G. ‘Max’ Sebald (+50%), met name na de reportage over de tentoonstelling over hem die nu in Norwich is te zien, terwijl een interview met wat in de vergetelheid geraakte schrijver M.M. Schoenmakers over zijn Surinaamse romancyclus Stroomafwaarts en stroomopwaarts nu zelfs aanzienlijk meer (meer…)

Door Reinjan Mulder
Vandaag is het 18 jaar geleden dat in Engeland de schrijver W.G. Sebald overleed, de Duitse auteur van gecompliceerde boeken als De emigrés,De ringen van Saturnus en Austerlitz. Het duurde toen nog even voordat dit nieuws in Nederland doordrong. Ik las het zelf pas half januari in een krant. Maar mijn eerste gedachte was toen dat Max Sebald, zoals hij zich noemde, waarschijnlijk zelf voor zijn dood had gekozen. Ik wist van de zware depressies waaraan hij leed, en als ik dat niet wist, dan had ik het wel uit zijn boeken afgeleid, die meestal vol onheilstijdingen en gevoelens van wanhoop staan.
Maar ik had me vergist. Mijn vermoeden werd tegengesproken door iemand van zijn Engelse uitgeverij die me vertelde dat Sebald met zijn auto was verongelukt, in de buurt van Norwich waar hij woonde, en dat dit beslist geen opzet was geweest. Zijn dochter Anna had naast hem in de auto gezeten, en zij was door het ongeluk zwaar gewond geraakt. Sebald zou nooit dat risico hebben genomen. Vermoedelijk was hij verblind geweest door de laag staande zon, die in Norfolk in deze tijd van het jaar nooit ver boven de horizon uit komt.
Sinds kort weet ik echter dat ook deze, veel vriendelijker versie van Sebalds dood niet klopt. De schrijver is niet met zijn auto verongelukt. Op die fatale 14de december 2001 werd Sebald  in zijn auto getroffen door een gescheurd aneurysma, een storing in de aorta. Sectie door een patholoog-anatoom heeft dat later uitgewezen. De auto waarin hij met zijn dochter zat, botste vervolgens tegen een tegemoetkomende vrachtauto, maar toen was Sebald al dood. Het ongeluk trof zo  (meer…)

The Gabels aan de Cliff Road: ‘Stunning views’ op zee

Door Reinjan Mulder
In 2020 is het vierhonderd jaar geleden dat uit Plymouth de Mayflower vertrok, met aan boord een groepje Engelse afvalligen dat in het verre Amerika een kolonie wilde stichten waar nog volgens Gods wil werd geleefd. Hun ideeën inspireerden eeuwen later nog later de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd, met als gevolg dat er nu al tien jaar lang in Harwich, de thuishaven van het schip en zijn roemruchte kapitein Jones, plannen worden gesmeed om die historische reis in het jubileumjaar 2020 groots te kunnen vieren.
Omdat mijn vader Piet Mulder tijdens de laatste kwart eeuw van zijn leven nogal wat geschilderd heeft in Harwich en omgeving, zit ik op een mooie zondagochtend om 8 uur in het Pier Hotel aan het ontbijt met Tony en Simon, twee leden van het comité dat de festiviteiten van volgend jaar moet vormgeven.
Dat blijkt nog niet mee te vallen, vertellen ze. Aanvankelijk was het plan om op ware grootte een zeewaardige Mayflower na te bouwen, die nog jaren over de hele wereld als Harwich-promotie te zien zou zijn, maar gezien de vele miljoenen die zoiets blijkt te kosten en een tegenvallende sponsoring wordt er vooralsnog volstaan met een Mayflower-replica op het land, maar wel op ware grootte. Voor zover dat nu te overzien is, is dat stukken veiliger en het is zeker minder duur. Het enorme, houten (meer…)

Door Reinjan Mulder
Wat ik helaas nog mis in het mooie Kooiman-nummer van De Revisor dat deze week verscheen, is de betekenis van de Revisor-oprichter Dirk Ayelt Kooiman als fotograaf. In nummer VI/6 van De Revisor (dec. 1979) dat ik onlangs terugvond, staat een historische foto van een al even historisch proces dat voorop de omslag wordt aangeprezen als ‘de zaak Henneman vs. Océ’. De tekst bij die foto mocht ik als auteursrechtspecialist van de redactie leveren, maar de ietwat vage foto maakte Dirk Ayelt Kooiman, de hoofdredacteur van het roemruchte blad naar alle waarschijnlijkheid zelf.
Het ging in de zaak Henneman vs. Océ om het Kort Geding voor de Rechtbank Amsterdam dat de Revisor-coryfee Jeroen Henneman in 1979 had aangespannen tegen de ‘kunstenaar’, ja tussen aanhalingstekens, André Thijssen, die naar Hennemans mening een beschermenswaardig idee van hem had gestolen.
Wie wil weten wat dat idee was en hoe het allemaal afliep, moet (meer…)

Uitgever Vic van de Reijt (40) bij zijn jukebox

Door Reinjan Mulder
Toen in 1990 Peter Handkes ‘vertelling’ Versuch über die Jukebox verscheen, was dat niet het eerste boek van de nieuwe Nobelprijsinnaar over de moeizame weg die naar de gelukzaligheid leidt. Ook in de jaren daarvoor had hij al aandacht besteed aan zijn zoektocht naar innerlijke rust. Maar nooit eerder wees hij de lezer daarbij op een route die zo dicht langs de afgrond van het alledaagse, het banale loopt als toen. In zijn Essay over de jukebox, zoals het later in vertaling ging heten, bracht Handke niet alleen een ode aan de Engelse en Amerikaanse popmuziek waarmee hij in de jaren zestig was opgegroeid, dat deden er meer, maar hij bezong ook in goed gekozen bewoordingen de gelegenheden  waar deze muziek naar zijn overtuiging het best tot zijn recht kwam. Na een lange aanloop vol aarzelingen en omtrekkende bewegingen zingt hij in zijn bescheiden boek opeens luidkeels de lof van de Amerikaanse jukeboxen. De lichtgevende altaren van merken met namen als als Wurlitzer en Seeburg, die lang geleden hun kunnen toonden in Handkes vroegere woonplaats Salzburg, maar die (meer…)

Door Henny de Lange
Meer dan vijftig jaar lang legde de schilder en tekenaar Piet Mulder (1919-2001) het landschap van de Betuwe in zijn schetsboeken en op het linnen doek vast. Omdat hij honderd jaar geleden werd geboren is er in de zomer van 2019 een speciale kunstroute met elf tentoonstellingen georganiseerd. Het dagblad Trouw fietste met Piet Mulders zoon Reinjan langs enkele van zijn vaders favoriete schildersplekken. Een verslag van die tocht door Henny de Lange stond op 14 augustus in de krant: 

SCHILDER VAN EEN VERDWENEN LANDSCHAP
Als hij de alpinopet van zijn vader op zet, lijkt Reinjan Mulder op zijn vader Piet. Die pet draagt hij op deze stralende dag niet, als hij met zijn fiets staat te wachten bij het station van Beesd. Dat is een een mooi beginpunt voor een tochtje langs plekken die Piet Mulder (1919-2001) vaak heeft vastgelegd. Ruim vijftig jaar lang maakte hij ‘als een razende’ tekeningen en schilderijen van het landschap in de omgeving van zijn huis in Tuindorp in Geldermalsen. Altijd was hij op zoek naar schilderachtige plekken in de Betuwe waarvan hij vreesde dat ze zouden verdwijnen. Dat deed hij naast zijn baan bij het ‘spoor’. Honderd jaar na zijn geboorte zijn in de West-Betuwe nu elf tentoonstellingen te zien van (meer…)