Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder
Het eerste wat me aan deze tekening van mijn vader opvalt, is de grammofoon. Die hadden we in 1960 dus nog. De eerste grammofoon van  mijn ouders, nog van voor de oorlog.
Aanvankelijk konden er alleen 78-toerenplaten op maar toen de 45 en 33 toeren hun intree deden, hebben ze hem laten ombouwen voor drie snelheden.
Ook de eerste grammofoonplaten die we erop draaiden, waren van voor de oorlog. De mooiste vond ik Arkan Darkan, een Russische schellakplaat met snelle Hoempamuziek die waarschijnlijk door Jef Last mee naar Nederland was meegenomen. Mijn grootouders waren voor deoorlog nogal dik met Jef en Ida (‘Ied’) Last geweest en als Jef uit de Sovjet Unie terugkwam, vertelde mijn moeder, nam hij altijd kadootjes voor iedereen mee.
Op het donkerblauwe etiket stonden cyrillische letters, herinner ik me, maar door goed naar de aankondiging op de plaat te luisteren wist ik dat het Arkan Darkan was, die de muziek maakte.
Arkan Darkan was mijn eerste Russische les, door zelfstudie kende ik nu al vijf letters van het alfabet.

*

Bij ons thuis werd de provisorische badkamer pas rond 1960 aangelegd. Maar dat mocht te pret niet drukken. De keukenvoldeed uitstekend.
Ik herinner me uit die vroege jaren vijftig vooral de zalige stoom die in de keuken hing. Het water werd in twee hoge pannen op het stel aan de kook gebracht en dan met koud kraanwater aangelengd. De hele keuken dampte ervan.
Soms mochten ook (meer…)

Reinjan Mulder: Doeschka Meijsing, 1975, uit: De Revisor III-3

Door Reinjan Mulder
Zou de Nederlandse literatuur dan toch nog gevaarlijk worden? Wie donderdag naar het Stadhuis van Haarlem ging om daar de presentatie bij te wonen van de briefwisseling tussen Geerten en Doeschka Meijsing moest even schrikken. Eerst moest je tussen een paar zwaarbewapende, gehelmde politiemannen in kogelvrije vesten door, die met de hand aan de trekker van hun mitrailleur elke bezoeker aan een kritische blik onderwierpen.
Binnen bleek het echter niet de schrijver Geerten Meijsing te zijn, die door de tot de tanden bewapende macht beveiligd moest worden, maar de Haarlemse CDA-burgemeester Jos Wienen. Eenzaam zat hij op de eerste rij van de monumentale Gravenzaal tussen allemaal lege stoelen te wachten tot Meijsing hem aan het eind van de middag het eerste exemplaar zou overhandigen van Liefdevolle rivaliteit, de correspondentie die Geerten Meijsing en zijn zuster Doeschka tussen 1979 en 2009 voerden. De burgemeester wordt op dit moment ernstig bedreigd en om hem, zijn ambtenaren en de bezoekers van zijn  Stadhuis te beschermen, is de Haarlemse politie deze week in volle staat van paraatheid gebracht.

Of het door deze zichtbare dreiging kwam, weet ik niet, maar veel mensen die op een presentatie als deze verwacht zouden mogen worden, waren er helaas niet. Om te beginnen ontbrak Nop Maas, die de briefwisseling inleidt en hem met steun van Geerten ruimschoots van noten heeft voorzien.
Ook van de erven van de in 2012 overleden Doeschka Meijsing ontbrak de belangrijkste vertegenwoordiger Xandra Schutte. En (meer…)

Door Reinjan Mulder
Wat betekent de uitdrukking ‘Opgeruimd staat netjes’? Is daar een Duitse uitdrukking voor? En wat bedoelde de gisteren overleden Armando toen hij dit zinnetje liet volgen op zijn mededeling dat alle SS’ers die hij voor zijn boek De SS’ers (1967) had geïnterviewd, nu dood en begraven zijn?
In het college Kulturelle Beziehungen Deutschland Niederlande aan de Universiteit van Amsterdam leidde het anderhalf jaar geleden tot uiteenlopende speculaties.
Was meint der Schriftsteller? Is het een vorm van ironie? Of is het de schrijver ernst, en vindt hij echt dat elke SS’er maar beter dood kan zijn?
Over de achtergronden van zijn geruchtmakende boek had Armando de studenten tijdens zijn gastcollege verteld dat hij als schooljongen lang een fysieke afkeer had gehad van de mensen die hij tijdens de bezetting vaak door zijn woonplaats Amersfoort zag marcheren, en ‘die Hollands praatten in Duitse uniformen’. Hij begreep niet hoe ze hun leven voor hun kennelijke idealen in de waagschaal konden stellen. Later kon hij daar meer begrip voor opbrengen. Volgens Armando moest het een soort geloof zijn geweest dat ze hadden, dat nazisme, al wist hij niet zo zeker wat de SS’ers dachten wanneer ze ‘s nachts droomden. ‘Mensen willen graag weten waarom (meer…)

Winnaar Sacha Voogd (l.), met uitgever Reinjan Mulder en juryvoorzittter Persis Bekkering (r.) tijdens het Festival Boeken door Oost (Foto Bob Bronshoff)

Door onze literatuurredactie
De Eerste Oosterparkprijs is gisteren gewonnen door Sacha Voogd met haar verhaal ‘Nieuwbouw’, dat is opgenomen in de recent verschenen bundel Door Oost. Een jury bestaande uit de critici en romanschrijvers Joyce Roodnat, Arie Storm en Persis Bekkering zag Voogds kracht in haar grote vaardigheid om ‘verschrikkelijke ervaringen op een subtiele manier onder woorden te brengen, in observaties die een waar begrip van haar personage tonen.’ Het verhaal Nieuwbouw is maar een kort en klein verhaal, vond de jury, nog geen duizend woorden lang, maar het toont ‘bijna een heel leven.’
De Eerste Oosterparkprijs is een nieuwe prijs voor verhalen over Amsterdam Oost, beschikbaar gesteld door een particulier, en bestaat uit een bedrag van €500,- plus een plantenbak van eikenhout uit het Oosterpark. In aanmerking voor de prijs kwamen verhalen die werden ingezonden voor een schrijfwedstrijd georganiseerd door Schrijvers uit Oost en de krant Dwars door de Buurt.
De verhalenbundel Door Oost met 24 nieuwe verhalen over Amsterdam Oost (van Alma Mathijsen, Roman Helinski, Erik Rozing, Marijn Sikkenm, Henk Spaan, Eva Posthuma de Boer en anderen) is vanaf heden te koop bij de Linnaeus Boekhandel, Athenaeum Roeterseiland, Van Pampus, de Java Bookshop, het Faire Oosten, Ekodis Beukenplein en de Bruna op Oostpoort. De omvang is 192 blz, de prijs €10,-

Juryverslag  

Afgelopen week heeft de jury van de Eerste Oosterparkprijs zich beraden over de tien inzendingen die zijn genomineerd voor deze nieuwe literaire prijs. Daarbij werden wij – Joyce Roodnat, Arie Storm en ik – meteen getroffen door het hoge niveau. Meer dan de helft van de inzendingen zou zeker voor de prijs in aanmerking zijn gekomen, als er niet zoveel sterke concurrentie van anderen was geweest. De verhalen wisten stuk voor stuk Amsterdam Oost haarscherp tot leven te wekken. Veelal de mensen die we geneigd zijn over het hoofd te zien, in onze kleine bubbel van gelijkgestemden, kregen hierin een stem.
Zoals de jonge moeder Hala in (meer…)

De jury van de (eerste) Oosterparkprijs op de stoep van Restaurant Merkelbach. V.l.n.r.: Persis Bekkering, Joyce Roodnat, jurysecretaris Reinjan Mulder en Arie Storm. Foto: Bob Bronshoff

Door onze literatuurredactie
AMSTERDAM 18 mei – De jury van de (Eerste) Oosterparkprijs is gisteren bijeengekomen in restaurant Merkelbach in Park Frankendael om zich te beraden op de tien nominaties voor deze nieuwe literaire prijs voor Amsterdam Oost.
De nominaties zijn, samen met 14 andere verhalen, afkomstig uit de deze week verschenen verhalenbundel Door Oost en werden geschreven door Derk Fangman, Marije Doodewaard, Arjen de Wit, Joost van Tilburg, Anne Schepers, Reineke Schermer, Sacha Voogd, Miriam Verrijdt, Jouke Turpijn en Lila Payens. Samen met ruim tachtig andere verhalen werden ze de afgelopen maanden ingezonden voor de prijsvraag ‘Schrijf je Straat’ van Schrijvers uit Oost en de krant Dwars door de buurt. Een eerste selectie werd eerder afgedrukt in Dwars.
Schrijfster en cultureel commentator Joyce Roodnat van NRC Handelsblad en de critici en romanschrijvers Persis Bekkering (de Volkskrant) en Arie Storm (Het Parool) verbaasden zich tijdens het jurydiner over het hoge niveau van de inzendingen. Arie Storm: ‘Ik heb de hele bundel van voor naar achter doorgelezen, dus inclusief de 14 verhalen van “professionele” schrijvers, en zag vaak nauwelijks (meer…)

Door Reinjan Mulder
Terecht schrijft Pluim-uitgeefster Mizzi van der Pluijm in de Volkskrant van 20 april dat hedendaagse literaire uitgeverijen veel te veel nadruk leggen op de verkoop van hun boeken, en te weinig op de redactie. De oplossing voor dit probleem is echter niet om de uitgevers zelf meer aandacht te laten besteden aan de redactie van hun boeken, zoals zij voorstelt, maar om de redactie op uitgeverijen weer een eigen verantwoordelijkheid te geven.
Toen ik twintig jaar geleden van de redactie van NRC Handelsblad overstapte naar de uitgeversbranche, was daar net het proces ingezet om redacteuren steeds meer te betrekken bij de exploitatie van de door hen verzorgde boeken. Die omslag heeft slecht uitgepakt.
Bij de eerste uitgeverij waar ik kwam te werken, werd een redacteur naar een calculatiecursus gestuurd, zodat hij voortaan zelf (meer…)

Het voormalige Gymnasium in Tiel

Door Reinjan Mulder
TIEL, 14 april  – ‘Wordt in deze wereld van abstract geweld knap persoonlijk tekenwerk nog wel gewaardeerd?’ Met die vraag opent wat waarschijnlijk mijn eerste artikel over beeldende kunst is geweest. Ik schreef het in oktober 1964 in de Pnyx, het Maandblad van het Tiels Gymnasium. Op de schoolreünie van vandaag kreeg ik een kopie.
In 1964 was ik 15 jaar, ik zat in de vijfde van het Gym, en samen met mijn vader was ik een dagje naar Amsterdam geweest om in het rommelwinkeltje van Gort aan de Prinsengracht een paar rotaprenten van de toen 29-jarige Aat Veldhoen te kopen.
We hadden geluk. In het opkamertje naast de winkel zat die middag de kunstenaar zelf en we lieten hem met alle plezier uitleggen wat zijn visie op aanstoot gevende kunst was: alles is er (meer…)

Toneelschrijver Arie Storm van Circus Reve inspecteert in de tuin van Gerard Reve’s tweede huis in de Ploegstraat de ‘gootpijp’ die in Werther Nieland tevergeefs wordt losgewrikt.

Door Reinjan Mulder
‘Zit Joop in de zaal?’ In het toneelstuk Circus Reve dat aanstaande zaterdag in Amsterdam in premiere gaat, wordt een paar keer verontrust het publiek in gekeken. Zou Joop Schafthuizen soms aanwezig zijn? Als weduwnaar van de in 2006 overleden Gerard Reve heeft Schafthuizen een nogal twijfelachtige reputatie opgebouwd waar het gaat om mensen die zich op de erfenis van zijn ‘Meneer Reve’ storten. Het team dat nu in een circustent in het Amsterdamse Betondorp Circus Reve brengt, heeft daarom besloten om hem maar niet te veel te betrekken bij de voorbereidingen voor hun originele project.
Maar je weet het natuurlijk nooit. Een jurist heeft daarom voor de zekerheid de tekst die de voormalige Parool-criticus Arie Storm voor het stuk schreef nog eens goed doorgelezen, en gezegd dat deze de rechten van Gerard Reve absoluut niet aantast. Het stuk kan ook heel goed zonder de instemming van de rechthebbenden opgevoerd worden. Er komen weliswaar bekende uitdrukkingen uit de boeken van Reve in voor, maar die zijn (meer…)

Irma Boom: Poster Rijksmuseum voor Objectief Nederland, 2016.

Door onze mediaredactie
In Das Zahngold gaat het niet om grote aantallen lezers, de intensiteit van hun bezoek is belangrijk. Een goede indicatie voor dat laatste is de leestijd van de (vaak opgevraagde) stukken. Deze best (langst) gelezen stukken (‘leespaarden’) van de afgelopen twee maanden waren ‘How it was‘ (gemiddeld 12:51 minuten), een lange (Engelse) tekst over Reinjan Mulder’s fotoproject ‘Objectief Nederland’ uit 1974 (1), ‘Voortdurend in verzet’ (2), de (geactualiseerde) necrologie van schrijver Frans Kellendonk (12:44 min) en ‘Naar een strijdbare vorm van melancholie’ (9:51), een interview met de dichter Rutger Kopland (3), toen hij op de drempel van een nieuwe richting in zijn werk stond.
Deze 3 stukken werden het ‘best’ gelezen van de 85  meest opgevraagde stukken, gevolgd door:
4. ‘We moeten boeken lezen zoals we tv kijken’ – Interview met de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco (9:40)
5. ‘En weer was de oorlog in mijn leven’ – Necrologie van etser Jan Montijn (8:44 min.)
6. Uitgeverij Meulenhoff spuit weer modder – Hoe Sander Knol verdween bij Meulenhoff (8:31)
7. Hoe Arnon Grunberg opnieuw begon – als Marek van der Jagt (7:27)
8. ‘De zee is saai’ – over (meer…)

Door Reinjan Mulder
De opkomst en de ontwikkeling van het Derde Rijk in Duitsland blijven verbazen. In een fascinerend boek over hun grootvader Isay Rottenberg (1889-1971) gaan de journalisten Hella en Sandra Rottenberg, twee nichtjes, op zoek naar een sigarenfabriek die hij in de jaren dertig gehad zou hebben in het Oostduitse stadje Döbeln, bij Dresden, en stuiten zo op de ene ongerijmdheid na de andere.
Neem alleen het bestaan van de fabriek: in al die jaren dat zij hun opa kenden, sprak hij er nooit over. De auteurs vermoeden nu dat hij zich schaamde voor zijn zo vreemd verlopen Duitse avontuur.
Toch was de ‘Deutsche Zigarren Werke’, zoals het bedrijf voluit heette, geen kleine fabriek. In de stukken die de Rottenbergs in Duitsland op het spoor komen, zien ze hoe hun grootvader er op een gegeven moment bij de instanties voor pleit om de productie van 60 miljoen sigaren per jaar op te mogen voeren naar 70 miljoen.
70 miljoen sigaren! Als je bedenkt dat (meer…)