Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Cleo Wächter en Reinjan Mulder met Rijksmuseum conservator Harm Stevens (r.)

Vorige week boden Cleo Wächter en Reinjan Mulder hun fotoboek Objectief Nederland – Veranderend Landschap 1974-2018 aan het Rijksmuseum in Amsterdam aan (Uitgeverij nai010, €34,95). Museumconservator Harm Stevens haalde bij die gelegenheid op hoe dit project in 1979 bijna was gesneuveld. Reinjan Mulder in een brief aan minister Til Gardeniers: ‘Het fotoproject kan NIET als beëindigd worden beschouwd.’ 

Beste Cleo, beste Reinjan,
Heel veel dank voor jullie vriendelijke gebaar om dit boek aan te bieden aan het Rijksmuseum. Ik voel me zeer vereerd dat ik het eerbiedwaardige Instituut mag representeren hier in deze prachtige kerk te Schiedam! En – Reinjan! – dan te bedenken dat jij het Rijksmuseum eerder al zo veel hebt gegeven. Te weten: de 208 vintage zwart wit afdrukken en even zoveel kleurendia’s uit het magische jaar 1974 die het originele resultaat waren van het fotografisch experiment dat jij ten uitvoer bracht in de late winter van dat jaar.
Die zeer gewaardeerde schenking is indertijd in gang gezet met een emailtje van Reinjan aan het Rijksmuseum. In het onderwerpveld staat getikt: ‘Aanbod van 208 foto’s ‘objectief beeld van Nederland’. Reinjan eindigt zijn mail met deze zin: ‘Wat mij mooi lijkt , is om het materiaal nog één keer te kunnen tonen. Het jaar 2014, [veertig] jaar na dato, zou daarvoor een ideaal moment kunnen zijn.’
Lang verhaal kort: aanbod in dank aanvaard door Rijks, zwart wit foto’s, dia’s en een pak van sjaalman aan documentatiemateriaal, keurig in zuurvrijemapjes opgeborgen in depot. En – verdomd! – in 2016 werden inderdaad alle 208 zwart wit foto’s getoond in het Rijksmuseum in de tentoonstelling getiteld Objectief Nederland. Een foto experiment in 1974.
Naar verluidt bracht op de allerlaatste dag van de tentoonstelling Berno Strootman, Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving, een bezoek en ik zou willen zeggen: the rest is history. Met als resultaat dit mooie boek dat je samen met Cleo tot stand bracht.

Wat mij betreft is het zo een absolute succes story. Heel leuk voor het Rijksmuseum bovendien hoe zo’n groep foto’s, dankzij het tijdloze concept wat aan het experiment ten grond slag ligt, opnieuw tot leven is gekomen en, eigenlijk ook wel buiten het museum om, actueel wordt  gemaakt. Maar als je de gehele 44-jarige geschiedenis van het foto-experiment overziet, dan springt in het oog dat het bepaald geen voortdurende succes storyis geweest. Integendeel! Het is ook een geschiedenis van mislukking, miskenning en onbeantwoorde brieven en briefjes.

Reinjan heeft die gitzwarte crisis in de geschiedenis van het project klinisch en onbarmhartig geboekstaafd in het boek Objectief Nederland Een fotoexperiment uit 1974 dat bij de Rijksmuseum-tentoonstelling is verschenen. We lezen daar in de ‘Chronologie ‘over de jaren 1974-1980 in dit boek:

Irma Boom: Poster Rijksmuseum voor Objectief Nederland, 2016.

‘Het exposeren van Objectief beeld van Nederland komt niet van de grond. Na het aantreden van Rudi Fuchs treedt de voltallige staf van het Van Abbemuseum af en worden brieven aan het museum niet meer beantwoord. Een reeks exposities door Nederland georgansieerd door de Nederlandse Kunststichting (NKS) strandt. Hulp die de stichting Artec aanbiedt, blijft uit. Aankoop door CRM blijft uit “omdat er elders ruime belangstelling voor het project bestaat.” Uitgevers die in een fotoboek geïnteresseerd zijn, trekken zich terug.’ Het is om moedeloos van te worden…

Omslag van het boek ‘Objectief Nederland’, Babel & Voss Uitgevers, 2016.

In juli 1979 ontvangt Reinjan een briefje van het Ministerie van CRM, en daarin staat deze verwoestende zin: ‘Ik verzoek u mij alsnog mede te delen of het fotoproject definitief als geëindigd beschouwd kan worden.’
Maar Reinjan laat zich door deze poging tot een ambtelijk knock-out niet uit het veld slaan. Het fotoproject kan niet als definitief beëindigd worden beschouwd, laat hij weten. Maar hij zegt ook: ‘De rol van handelsreiziger voor mijn eigen werk langs galerieën en musea ligt mij niet zo goed en deze rol lijkt mij ook niet een essentieel onderdeel van het kunstenaarschap, integendeel.”’
Famous last words in het briefje van Reinjan aan minister Til Gardeniers zijn: ‘Ik hoop dat de omstandigheden nog eens een keer zodanig worden dat de voortzetting van het project weer op gang kan komen.’

Het minste wat we kunnen zeggen is dat de oudere en wijzere handelsreiziger met het emailtje getiteld “Aanbod van 208 foto’s ‘Objectief Beeld van Nederland” uit 2011 de voortzetting van het project opnieuw in volle gang heeft gezet.

HARM STEVENS

De presentatie van het boek ‘Objectief Nederland – Veranderend Landschap 1974-2018‘ van Cleo Wächter en Reinjan Mulder vindt op 6 november plaats in de Linnaeus Boekhnadel in Amsterdam. Aanvang 20.00 uur, toegang vrij.