Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder
Terecht schrijft Pluim-uitgeefster Mizzi van der Pluijm in de Volkskrant van 20 april dat hedendaagse literaire uitgeverijen veel te veel nadruk leggen op de verkoop van hun boeken, en te weinig op de redactie. De oplossing voor dit probleem is echter niet om de uitgevers zelf meer aandacht te laten besteden aan de redactie van hun boeken, zoals zij voorstelt, maar om de redactie op uitgeverijen weer een eigen verantwoordelijkheid te geven.
Toen ik twintig jaar geleden van de redactie van NRC Handelsblad overstapte naar de uitgeversbranche, was daar net het proces ingezet om redacteuren steeds meer te betrekken bij de exploitatie van de door hen verzorgde boeken. Die omslag heeft slecht uitgepakt.
Bij de eerste uitgeverij waar ik kwam te werken, werd een redacteur naar een calculatiecursus gestuurd, zodat hij voortaan zelf (meer…)

Het voormalige Gymnasium in Tiel

Door Reinjan Mulder
TIEL, 14 april  – ‘Wordt in deze wereld van abstract geweld knap persoonlijk tekenwerk nog wel gewaardeerd?’ Met die vraag opent wat waarschijnlijk mijn eerste artikel over beeldende kunst is geweest. Ik schreef het in oktober 1964 in de Pnyx, het Maandblad van het Tiels Gymnasium. Op de schoolreünie van vandaag kreeg ik een kopie.
In 1964 was ik 15 jaar, ik zat in de vijfde van het Gym, en samen met mijn vader was ik een dagje naar Amsterdam geweest om in het rommelwinkeltje van Gort aan de Prinsengracht een paar rotaprenten van de toen 29-jarige Aat Veldhoen te kopen.
We hadden geluk. In het opkamertje naast de winkel zat die middag de kunstenaar zelf en we lieten hem met alle plezier uitleggen wat zijn visie op aanstoot gevende kunst was: alles is er (meer…)

Toneelschrijver Arie Storm van Circus Reve inspecteert in de tuin van Gerard Reve’s tweede huis in de Ploegstraat de ‘gootpijp’ die in Werther Nieland tevergeefs wordt losgewrikt.

Door Reinjan Mulder
‘Zit Joop in de zaal?’ In het toneelstuk Circus Reve dat aanstaande zaterdag in Amsterdam in premiere gaat, wordt een paar keer verontrust het publiek in gekeken. Zou Joop Schafthuizen soms aanwezig zijn? Als weduwnaar van de in 2006 overleden Gerard Reve heeft Schafthuizen een nogal twijfelachtige reputatie opgebouwd waar het gaat om mensen die zich op de erfenis van zijn ‘Meneer Reve’ storten. Het team dat nu in een circustent in het Amsterdamse Betondorp Circus Reve brengt, heeft daarom besloten om hem maar niet te veel te betrekken bij de voorbereidingen voor hun originele project.
Maar je weet het natuurlijk nooit. Een jurist heeft daarom voor de zekerheid de tekst die de voormalige Parool-criticus Arie Storm voor het stuk schreef nog eens goed doorgelezen, en gezegd dat deze de rechten van Gerard Reve absoluut niet aantast. Het stuk kan ook heel goed zonder de instemming van de rechthebbenden opgevoerd worden. Er komen weliswaar bekende uitdrukkingen uit de boeken van Reve in voor, maar die zijn (meer…)

Irma Boom: Poster Rijksmuseum voor Objectief Nederland, 2016.

Door onze mediaredactie
In Das Zahngold gaat het niet om grote aantallen lezers, de intensiteit van hun bezoek is belangrijk. Een goede indicatie voor dat laatste is de leestijd van de (vaak opgevraagde) stukken. Deze best (langst) gelezen stukken (‘leespaarden’) van de afgelopen twee maanden waren ‘How it was‘ (gemiddeld 12:51 minuten), een lange (Engelse) tekst over Reinjan Mulder’s fotoproject ‘Objectief Nederland’ uit 1974 (1), ‘Voortdurend in verzet’ (2), de (geactualiseerde) necrologie van schrijver Frans Kellendonk (12:44 min) en ‘Naar een strijdbare vorm van melancholie’ (9:51), een interview met de dichter Rutger Kopland (3), toen hij op de drempel van een nieuwe richting in zijn werk stond.
Deze 3 stukken werden het ‘best’ gelezen van de 85  meest opgevraagde stukken, gevolgd door:
4. ‘We moeten boeken lezen zoals we tv kijken’ – Interview met de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco (9:40)
5. ‘En weer was de oorlog in mijn leven’ – Necrologie van etser Jan Montijn (8:44 min.)
6. Uitgeverij Meulenhoff spuit weer modder – Hoe Sander Knol verdween bij Meulenhoff (8:31)
7. Hoe Arnon Grunberg opnieuw begon – als Marek van der Jagt (7:27)
8. ‘De zee is saai’ – over (meer…)

Door Reinjan Mulder
De opkomst en de ontwikkeling van het Derde Rijk in Duitsland blijven verbazen. In een fascinerend boek over hun grootvader Isay Rottenberg (1889-1971) gaan de journalisten Hella en Sandra Rottenberg, twee nichtjes, op zoek naar een sigarenfabriek die hij in de jaren dertig gehad zou hebben in het Oostduitse stadje Döbeln, bij Dresden, en stuiten zo op de ene ongerijmdheid na de andere.
Neem alleen het bestaan van de fabriek: in al die jaren dat zij hun opa kenden, sprak hij er nooit over. De auteurs vermoeden nu dat hij zich schaamde voor zijn zo vreemd verlopen Duitse avontuur.
Toch was de ‘Deutsche Zigarren Werke’, zoals het bedrijf voluit heette, geen kleine fabriek. In de stukken die de Rottenbergs in Duitsland op het spoor komen, zien ze hoe hun grootvader er op een gegeven moment bij de instanties voor pleit om de productie van 60 miljoen sigaren per jaar op te mogen voeren naar 70 miljoen.
70 miljoen sigaren! Als je bedenkt dat (meer…)

Knooppunt Geldermalsen. Kaartje dat Piet Mulder voor de VVV West Betuwe maakte

Door Reinjan Mulder
Ik kan het niet helpen, al mijn leven lang word ik gefascineerd door treinen. Ik ben een spoorkind.
Dat krijg je als je vader bij de spoorwegen werkt. In mijn jeugd konden wij thuis altijd voor niets met de trein, waarheen we maar wilden, en als we het vroeg genoeg aanvroegen konden we zelfs ook nog door grote stukken van Europa reizen. Als het maar met de trein was. Mijn jeugdbijbel was het spoorboekje.
In dat spoorboekje draaide alles om de eindpunten. De bestemmingen van de grote en kleine lijnen die in dat boekje samenkwamen. Al boven aan de bladzijden werden ze aangegegeven: Utrecht, Amsterdam, Zandvoort aan zee, Hoek van Holland, Den Helder, Vlissingen.
Later kwamen daar verder weg gelegen eindpunten bij als Paris Nord, Warszawa en Roma Termini, in steden die alleen al daarom tot mijn verbeelding spraken – tot ik ze uiteindelijk de een na de ander zelf had opgezocht, en onderstreept in mijn donkerblauwe boekje met Internationale Verbindingen.
Was het toeval dat ook het dorp waar wij woonden toen al een eeuw lang een eindpunt was? Van verschillende spoorlijnen zelfs.
Ons trotse station, een (meer…)

Door Reinjan Mulder
De schrijfster en journaliste Suzanna Jansen lijkt zich tot taak te hebben gesteld om verwaarloosde stiefkinderen en miskende talenten uit de vergetelheid te halen. Debuteerde ze tien jaar geleden met het uiterst succesvolle Het pauperparadijs, over de intense armoede en achterstelling van haar voorouders, dit najaar verscheen haar Ondanks de zwaartekracht, over het leven van twee zeer talentvolle en gedreven mensen die in de jaren dertig en veertig grootse initiatieven ontplooiden, maar nu door de geschiedenis miskend dreigen te worden.
Dat de twee personages uit haar fraaie boek elkaar ooit ontmoet hebben, is onwaarschijnlijk, ze hebben zich waarschijnlijk slechts één keer op hetzelfde moment in hetzelfde gebouw bevonden. Maar in het leven van de schrijfster hebben ze allebei een grote rol gespeeld. De architect en stedebouwkundige Cornelis van Eesteren (1997-1988) omdat hij verantwoordelijk was voor het veelomvattende Algemeen Uitbreidingplan voor Amsterdam (1935), dat de naoorlogse nieuwbouw in saaie wijken als Slotervaart, Buitenveldert en Osdorp vorm heeft gegeven. In een van die wijken groeide Suzanna Jansen (1964) op.
De andere (meer…)

Doeschka Meijsing ten tijde van haar roman ‘Robinson’ in ‘De Revisor’ (foto Reinjan Mulder)

Door onze mediaredactie
Het aangekondigde brievenboek van Doeschka en Geerten Meijsing moet nog verschijnen, maar dank zij een mooi, lang interview met Geerten in de Volkskrant is de familie Meijsing nu al prominent aanwezig in de best en langst gelezen stukken van afgelopen maand. Horen de recensies van Doeschka’s Robinson en Geerten’s De Grachtengordel volgens Google Analytics nu tot de 10 meest opgevraagde stukken, ze werden ook aanzienlijk langer gelezen dan andere stukken op de site, evenals de necrologie van Doeschka Meijsing, met herinneringen aan haar allereerste interview. Bovendien kreeg de recensie van Geertens Grachtengordel in enkele dagen uit het niets ook nog eens 50 (!) nieuwe Facebook-likes erbij. Tijd voor een herdruk misschien?
Van de nieuwe stukken werd afgelopen maand het stuk over Antjie Krog en de Gouden Ganzenveer het meest gelezen, waarin opgenomen het geruchtmakende NRC-interview met Krog uit 1992.
Ook bij de oudere stukken scoorden veel recensies weer hoog: van Jona Oberski’s nog altijd populaire Kinderjaren, en van Connie Palmen’s De wetten en Harry Mulisch’ Ontdekking van de hemel, tot de kritische terugblik op de NRC-recensie van Cees Nooteboom’s doorbraakroman Rituelen.

Meest gelezen waren in januari aldus:
1. Recensie van Jona Oberski’s Kinderjaren
2. Antjie Krog en de Gouden Ganzenveer
3. Recensie van Geerten Meijsing’s ‘potboiler’ De Grachtengordel
4. Hoe de man zijn wereld ziet – Over Connie Palmen’s De wetten
5. De verwarringen van de jonge Robinson – recensie van Doeschka Meijsing’s Robinson
6. Vallen op iemand die klopt – Cees Nooteboom’ (meer…)

Joost Zwagerman was onder meer dank zij ‘Gimmick!’ een van de vele winnaars van Gouden Ganzenveer.

Door Reinjan Mulder
De Nederlandse taal is in gevaar. Op scholen en universiteiten wordt in toenemende mate Engels gesproken, en wie dat weigert, krijgt het verzoek te vertrekken, Nederlandse dagbladen zien al decennia hun oplage teruglopen en het percentage boeken dat hier zijn kosten terugverdient is sinds de eeuwwende griezelig laag geworden. En in restaurants, cafés en winkels word je steeds vaker niet begrijpend aangekeken wanneer je je bestelling in het Nederlands plaatst. Nog niet zo lang geleden vroeg de directeur van het Amsterdamse Stedelijk Museum zelfs een ‘native American speaker’ om haar exposities in Nederland in goede banen te leiden.
Gelukkig zijn er sinds jaar en dag ook tegenkrachten actief. Het Nederlands Letterenfonds stimuleert met veel creativiteit honderden schrijvers, uitgevers en vertalers die aan Nederlandse boeken meewerken, het genootschap Onze Taal strijdt onvermoeibaar voor goed Nederlands en sinds 1955 is er de Gouden Ganzenveer, een belangrijke Nederlandse mediaprijs, ingesteld door Nederlandse uitgevers en bestemd voor wie zich op een bijzondere manier heeft sterk gemaakt voor de Nederlandse taal in geschreven of gedrukte vorm. Tot de winnaars van die prijs behoren onder anderen Arnon Grunberg, Joost Zwagerman, Xandra Schutte, Geert Mak en Annejet van der Zijl.
Helaas is nu ook die laatste instelling na meer dan een halve eeuw voor de verleidingen van de internationalisering bezweken. Vorige week werd bekend dat de volgende Ganzenveer (meer…)

Recensie van: Persis Bekkering, Een heldenleven, Uitg. Prometheus, 270 blz. €19,99
Door Reinjan Mulder
Het was de vroegere muziekredacteur van NRC Handelsblad J. Reichenfeld die bij zijn afscheid van de krant een boek publiceerde met de opmerkelijke titel: Schrijven over muziek kan eigenlijk niet. Een leven lang had hij geprobeerd om muziek in woorden te vatten, maar zijn conclusie was dat dit hem niet gelukt was.
Bij het lezen van Persis Bekkerings overrompelende debuutroman Een heldenleven moest ik geregeld aan dat zinnetje van Reichenfeld terugdenken. Maar mijn conclusie was anders: schrijven over muziek kan eigenlijk niemand – behalve Persis Bekkering.
Wat weet zij in dit boek goed weer te geven waar het in de muziek op aan komt! Niet door met saaie definities te komen of afgezaagde citaten, maar door het fenomeen muziek uit steeds weer andere hoeken te benaderen en in fraaie vergelijkingen op papier te zetten. Bladzijden lang weet Bekkering steeds weer de (meer…)